Την Παρασκευή 9 Φεβρουαρίου 2007 οι μαθητές
της ΣΤ' τάξης του 6ου Διαπολιτισμικού και Ολοήμερου Δημοτικού
Σχολείου Ελευθερίου-Κορδελιού επισκεφθήκαμε μαζί με το δάσκαλό μας τον κορυφαίο
γλωσσολόγο, ομότιμο καθηγητή του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης
του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης κ. Χρίστο Τσολάκη. Ο κ. Τσολάκης μας
υποδέχθηκε πολύ εγκάρδια, με χαρά και ήταν έτοιμος να συζητήσει μαζί μας και να
απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις μας. Αυτό που μας έκανε εντύπωση ήταν ότι όλες
οι απαντήσεις του ήταν με απλό και κατανοητό τρόπο. Μας άνοιξε την καρδιά του
και μας μίλησε για τη ζωή του και για το σχολείο. Μας πέρασε πιστεύουμε με τον
τρόπο του πολλά μηνύματα για τους ανθρώπους, τη ζωή και την εκπαίδευση. Όλα
είχαν όμως ως βασικό συστατικό: την
αγάπη.
Χρίστος Τσολάκης: Πρέπει
να ξεπερνάμε τα φύλα και τις φυλές. Να βλέπουμε πάνω απ΄ όλα τον άνθρωπο, να
τον αγαπούμε και να τον τιμούμε είτε αυτός είναι μαύρος είτε είναι λευκός ή
κίτρινος.. Αυτός είναι ο σκοπός της παιδείας. Να συναδελφώσει τους ανθρώπους
και να δώσει σε όλους τις ίδιες ευκαιρίες. Και σεις είστε σε ένα σχολείο που
φοιτούν διάφορα παιδιά και μπορείτε να το κάνετε πράξη. Στο σχολείο δεν κάνουμε
διακρίσεις. Είμαστε μια οικογένεια. Έτσι θα πρέπει να είναι όχι μόνο το
σχολείο, αλλά και όλος ο πλανήτης. Ας έχει καθένας τη γλώσσα του, δεν
πειράζει, θα βρούμε και μια κοινή γλώσσα
να μιλάμε μεταξύ μας και να συνεννοούμαστε. Υπάρχουν γλώσσες και γλώσσες και
κάθε ομάδα με τη δική της γλώσσα και πολιτισμό έχει τη δική της ξεχωριστή χάρη.
Όταν σβήνουν οι
γλώσσες, σβήνουν κι οι πολιτισμοί. Ας πάρουμε για παράδειγμα τους Τσιγγάνους.
Ξέρετε τι ωραία τραγούδια έχουν οι τσιγγάνοι, τα ήθη, τα έθιμα, οι χοροί τους.
Είναι ένας λαός που έχει έναν σπάνιο λαϊκό πολιτισμό. Ένα παραδοσιακό τραγούδι
λέει χαρακτηριστικά: «..Γύφτισσα τον
εβύζαξε γι’ αυτό έχει φτερά..». Το σχολείο πρέπει να δίνει τις ευκαιρίες σε
όλα τα παιδιά να αναπτύξουν τις ικανότητές τους. Αυτό είναι και το νόημα και ο
σκοπός της παιδείας.
Από που κατάγεστε;
Κατάγομαι από
την Κατερίνη, από ένα χωριό που παλιά λεγόταν Μόρνα και σήμερα λέγεται Φωτεινά.
Βρίσκεται στην καρδιά των Πιερίων, ορεινό χωριό 500 κατοίκων περίπου.
Ο πατέρας μου
ήταν δάσκαλος εκεί κι ο παππούς μου παπάς. Τον παππού μου τον σκότωσαν οι
Γερμανοί, την περίοδο της κατοχής. Θυμάμαι τότε που έκαναν τις εξορμήσεις τους
στο χωριό και εμείς κρυβόμασταν στα βουνά. Ήταν τότε κάποιοι άνθρωποι που
έμεναν στο χωριό γιατί το θεωρούσαν χρέος τους να το υπερασπιστούν, ώστε να μην
το κάψουν οι Γερμανοί. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο παππούς μου. Στο χωριό
έζησα τα δώδεκα πρώτα χρόνια μου, χωρίς να έχω φύγει καθόλου. Μέχρι τότε δεν
είχα δει ποτέ θάλασσα και δεν μπορούσα να φανταστώ πώς ήταν.
Ήσασταν καλός μαθητής στο σχολείο;
Τι θυμάστε πιο έντονα από τα σχολικά σας χρόνια;
Αυτό που θυμάμαι
πιο έντονα είναι η ιστορία με τον παππού μου και το κάψιμο του χωριού από τους
Γερμανούς. Γεννήθηκα σε μια εποχή πολύ δύσκολη, το 1935. Όταν οι Ιταλοί κήρυξαν
τον πόλεμο ενάντια στην Ελλάδα, ήμουν πέντε ετών. Και μέσα στα χρόνια της
κατοχής όταν δηλαδή οι Γερμανοί είχαν κατακτήσει την Ελλάδα, ήμουν παιδί.
Θυμάμαι έντονα αυτά τα χρόνια. Πώς μα κυνηγούσαν οι Γερμανοί και τρέχαμε στα
βουνά για να αποφύγουμε τις εκτελέσεις. Μαθήματα δεν κάναμε τότε. Θυμάμαι όμως
ότι κάθε φορά που έφευγα για το βουνό είχα μαζί μου ένα σακούλι που έβαζα μέσα
τα βιβλία μου, για να μην τα κάψουνε και για να διαβάζω στις σπηλιές. Ο πατέρας
μου, μου είχε βάλει στο μυαλό ότι δεν πρέπει να περάσει μια μέρα που να μην
διαβάσω κάτι. Αυτό είναι κάτι που θυμάμαι πολύ έντονα.
Ποιος ήταν ο αγαπημένος σας δάσκαλος
και γιατί;
Εγώ έναν δάσκαλο
είχα. Τον πατέρα μου. Το σχολείο μας ήταν μονοθέσιο. Υπήρχε μια τάξη και
ήμασταν όλοι μαζί, τριάντα παιδιά. Το γραφείο του δασκάλου ήταν ένα τραπέζι σε
μια γωνία. Όταν έκανε μάθημα με την πρώτη τάξη έβαζε τα υπόλοιπα παιδιά να
κάνουν κάποια δουλειά. Μόλις τελείωνε με την πρώτη τάξη, έκανε μάθημα με τη
δευτέρα και έβαζε δουλειά στην πρώτη τάξη. Το μονοθέσιο σχολείο μου έκανε καλό
γιατί άκουγα όπως και κάθε άλλο παιδί τα μαθήματα όλων των τάξεων. Ο πατέρας
μου ήταν πολύ καλός δάσκαλος αν και μας έδερνε. Όλοι οι δάσκαλοι τότε έδερναν
τα παιδιά. Κι ο παππούς μου που ήταν παπάς αλλά και δάσκαλος πριν, εκείνος κι
αν δεν έδερνε. Τότε βέβαια καλός ήταν ο δάσκαλος που έδερνε πολύ.
Ποιο ήταν το αγαπημένο σας μάθημα;
Δεν είχα
ιδιαίτερες προτιμήσεις, αλλά μου άρεσε περισσότερο η λογοτεχνία και η
φιλοσοφία. Γι’ αυτό και πήγα στη φιλοσοφική σχολή.
Ποιο ήταν το αγαπημένο σας βιβλίο
όταν ήσασταν παιδί;
Ένα βιβλίο του
πατέρα μου που μιλούσε για τον Pestalozzi, τον μεγαλύτερο παιδαγωγό του κόσμου. Ο Pestalozzi έλεγε ότι μόνο με την καρδιά οδηγείται του ανθρώπου η καρδιά. Δηλαδή
ότι για να οδηγήσεις τον άνθρωπο στη ζωή πρέπει να του δώσεις απεριόριστη
αγάπη. Αυτό το βιβλίο το διάβαζα μικρός και το κρατώ ακόμα. Πέρασαν από τότε 60
περίπου χρόνια, το έχω στο σπίτι και το διαβάζω ακόμα. Αυτό το βιβλίο πήρε την
ψυχή μου και ίσως να με επηρέασε να γίνω κι εγώ δάσκαλος.
Αν ήσασταν μαθητής στο σημερινό
σχολείο τι θα σας άγχωνε και τι θα σας άρεσε περισσότερο;
Τι θα μ’ άρεσε
περισσότερο; Δεν ξέρω.. Το παιχνίδι; Θα μου άρεσε το παιχνίδι και η σχολική
ζωή, εκείνη που δεν σχετίζεται μόνο με τα μαθήματα αλλά και με άλλα πράγματα.
Τον κινηματογράφο, το θέατρο.. Πιστεύω ότι σας λείπει το παιχνίδι κι ότι είναι
μια ωραία προπόνηση για τη ζωή. Νομίζω ότι θα με άγχωνε ο σχολαστικισμός,
δηλαδή να με μετρούνε με το σταγονόμετρο. Νομίζω ότι οι άνθρωποι μπορούν να
μάθουν και χωρίς βαθμούς.
Τι έχει αλλάξει από τότε που ήσασταν
εσείς μαθητής;
Άλλαξαν πολλά
πράγματα, αν και όχι τόσο όσο εγώ θα ήθελα να αλλάξουνε. Οι δάσκαλοι έγιναν πιο ανθρώπινοι, έρχονται
πολύ πιο κοντά στα παιδιά. Τα σχολεία είναι καλύτερα εξοπλισμένα σήμερα αν και
χρειάζεται κι άλλη προσπάθεια. Περισσότερα βιβλία, καλύτερες σχολικές
βιβλιοθήκες κ. ά. Είναι όμως και κάτι που δεν το έχετε εσείς και το είχαμε
εμείς. Εμείς είχαμε χρόνο να παίζουμε. Αυτό είναι κάτι που λείπει από το
σημερινό σχολείο.
Πώς είναι για σας ο καλός δάσκαλος
και πώς θα τον περιγράφατε;
Τον καλό τον
δάσκαλο θα τον περιέγραφα με μια λέξη: Αγάπη. Αυτός που αγαπάει τα παιδιά και
τη δουλειά του, είναι άριστος δάσκαλος, γιατί κάνει το καθετί για να προσφέρει
στα παιδιά. Αυτός ο δάσκαλος δεν κουράζεται, διότι τρέφεται με το πνεύμα της
θυσίας. Θυσιάζεται για τα παιδιά, για τη δουλειά του και αυτό που κάνει τον
τρέφει ψυχικά, τον μεγαλώνει μέσα του και του δίνει μια ηθική ικανοποίηση. Στο
καρπερό έδαφος της αγάπης πέφτει ο σπόρος της γνώσης και εκεί ριζώνει και
φυλλουριάζει και ανθίζει και καρπίζει. Όταν είσαι μέσα σε ένα σχολείο και έχεις
ένα δάσκαλο αυστηρό τότε οι ψυχούλες των παιδιών σφίγγονται και δεν καρπίζει η
γνώση. Όσο σοφός κι να είναι ο αυστηρός
δάσκαλος δεν μπορεί να μεταδώσει αυτή του τη σοφία. Ο δάσκαλος ακόμα πρέπει να
ανάβει τη σπίθα. Δεν είναι αυτός που θα μεταγγίσει σοφία γιατί το κεφάλι του
παιδιού δεν είναι δοχείο για να το
γεμίσουμε με γνώσεις. Είναι σαν την εστία στο τζάκι, που περιμένει το σπίρτο
για να πάρει φωτιά. Λέει ο Τανκόρ, ένας Ινδός ποιητής, από τους μεγαλύτερους..:
«Το
φύλλο γίνεται ανθός όταν αγαπάει. Ο ανθός γίνεται καρπός όταν η αγάπη φτάσει
στη λατρεία. Τα σκοτεινά σύννεφα του ουρανού γίνονται στολίδια του ουρανού,
όταν το δειλινό τα χαϊδέψει το φως της αγάπης του ήλιου.» Εγώ, λοιπόν,
πιστεύω στο δάσκαλο της αγάπης με μια λέξη.
Σήμερα ακούμε συνεχώς στην τηλεόραση,
στο ραδιόφωνο ότι δεν μιλάμε σωστά ελληνικά. Ποια είναι τα σωστά ελληνικά; Τα
ελληνικά της γραμματικής, τα ελληνικά των βιβλίων;
Τα ελληνικά που
μιλάμε μας βοηθούν να επικοινωνούμε καθημερινά στη ζωή μας. Επομένως είναι
σωστά. Όλα τα ελληνικά είναι σωστά. Και τα ελληνικά της γραμματικής και των
κειμένων και αυτά που χρησιμοποιούμε καθημερινά. Ωστόσο δεν πρέπει να
επαναπαυόμαστε, αλλά πρέπει να καλλιεργούμε τη γλώσσα μας διαβάζοντας. Τη
γλώσσα μας τη θρέφουμε. Ένα σώμα αν δεν πάρει νερό, τροφή σιγά σιγά αδυνατίζει,
φθείρεται και χάνεται. Έτσι και το πνεύμα μας και η ψυχή μας πρέπει να
τρέφονται. Και τρέφονται με τη γλώσσα. Δε φτάνει όμως να διαβάζουμε, να ακούμε
ή να μαθαίνουμε σαν παπαγάλοι. Χρειάζεται αυτά που παίρνουμε μέσα μας να τα
σκεφτόμαστε, δηλαδή να συζητούμε με τον εαυτό μας. Γιατί όταν σκεφτόμαστε
γράφουμε μέσα μας μια έκθεση και τότε πλουτίζει η γλώσσα μας. Κάθε γλώσσα και ένας
πολιτισμός, κάθε λέξη και ένα χελιδόνι λέει ένας ποιητής. Μην νομίζετε ότι
γλώσσα είναι μονάχα των βιβλίων και της γραμματικής. Είναι και η γλώσσα των
παππούδων και των γιαγιάδων σας. Γι΄ αυτό και θα σας πω ένα παραμύθι όπως το
έλεγαν στο χωριό μου..
…Μια φορά κι
έναν καιρό έκαμαν συντροφιά η φωτιά, το νερό κι η τιμή. Εκεί που περπατούσαν
λεν οι άλλοι δυο της φωτιάς:
- Κυρά φωτιά αν θα σε χάσουμε,
που θα σε ματαβρούμε;
- Όπου δείτε καπνό, εκεί είμαι
εγώ.
Ύστερα ρωτούν η
τιμή και η φωτιά, το νερό:
- Εσένα νερό άμα σε χάσουμε,
που θα σε ματαβρούμε;
- Όπου δείτε χλωρό λιβάδι, κει
είμαι εγώ.
Ύστερα το νερό
και η φωτιά ρωτούν την τιμή:
- Εσένα κυρά τιμή άμα σε
χάσουμε, που θα σε ματαβρούμε;
- Εμένα τους λέει η τιμή, να
μ’ έχετε από κοντά, γιατί άμα με χάσετε μια φορά, πουθενά δε θα με ματαβρείτε.
Να λοιπόν πως η
απλή γλώσσα του λαού, η απλή χωριάτικη
γλώσσα πόσο χρήσιμη είναι και τι ωραία και διδακτικά πράγματα μας δίνει.
Τι θα απαντούσατε ως δάσκαλος στους
μαθητές που θα σας έλεγαν ότι δεν τους αρέσει η γραμματική και το μάθημα της
γλώσσας;
Είμαστε εμείς.
Φανταστείτε κάποια στιγμή να χάναμε τη γλώσσα. Οι ανθρώπινες κοινωνίες υπάρχουν
γιατί υπάρχει η γλώσσα. Είναι αμφίβολο αν θα μπορούσαμε να σκεφτούμε χωρίς
αυτήν. Ο άνθρωπος ονόμασε το καθετί γύρω του με λέξεις. Αφού το έκανε αυτό
έφερε όλο το σύμπαν με τις λέξεις στον εγκέφαλό του. Αν δεν υπήρχαν οι λέξεις
δεν θα μπορούσαμε να σκεφτούμε και να επικοινωνήσουμε. Η γραμματική μιλάει για
τη γλώσσα, δεν είναι γλώσσα η γραμματική. Ο άνθρωπος είναι καμωμένος να κάνει
γλώσσα όπως ο ελέφαντας είναι καμωμένος για να έχει προβοσκίδα.
Αν ερχόσασταν στο σχολείο μας για να
διδάξετε γλώσσα στην ΣΤ΄ τάξη τι θα διαλέγατε να κάνετε με τους μαθητές; Θέλετε
να έρθετε στο σχολείο μας γι’ αυτό το μάθημα;
Ευχαρίστως να
΄ρθω. Θέλω να ‘ρθω όχι για να τους κάνω γραμματική, αλλά για να μιλήσω μαζί
τους και να τους ακούσω. Το καλύτερο μάθημα της γλώσσας είναι η συζήτηση.
Επειδή το σχολείο μας έχει μαθητές
από διάφορες χώρες και ορισμένοι δεν μιλούν την ελληνική γλώσσα με ποιους
τρόπους πιστεύετε ότι μπορούμε να επικοινωνούμε μεταξύ μας;
Να επικοινωνείτε
μεταξύ σας με τα ελληνικά, γιατί είστε στην Ελλάδα. Και θα φροντίσετε να
διευκολύνετε τα παιδιά αυτά να μάθουν. Να μην τα απομονώνετε, να τα πλησιάζετε
και να γίνετε και σεις δάσκαλοί τους. Να τους δώσετε αγάπη και οι ψυχές τους θα
ανοίξουν, γιατί θα νιώθουν ότι βρίσκονται σε ένα οικογενειακό περιβάλλον.
Αν βάζαμε τις γλώσσες σε μια ζυγαριά
τι θα έδειχνε; Πιστεύετε ότι υπάρχουν γλώσσες περισσότερο σημαντικές και
λιγότερο σημαντικές;
Όλες οι φυσικές
γλώσσες όλου του κόσμου είναι το ίδιο σημαντικές. Γιατί όλες οι γλώσσες έχουν
μέσα τους τον ίδιο μηχανισμό που παράγει λόγο. Γι’ αυτό και θεωρούνται
ισότιμες. Μόνο που της βουλγάρικης γλώσσας ο μηχανισμός παράγει βουλγάρικες
λέξεις, της ελληνικής ελληνικές, της ρωσικής ρωσικές και ούτε καθεξής. Κάθε
γλώσσα στον κόσμο έχει τη δύναμη να φτιάχνει νέες λέξεις. Αν ένας λαός
αναπτύσσεται στην τεχνολογία στην τεχνολογία αναπτύσσεται και η γλώσσα του, αν
στη φιλοσοφία στη φιλοσοφία αναπτύσσεται και η γλώσσα του. Όπου πάει ο λαός
πάει και η γλώσσα του, για να εκφράσει το λαό. Κάποιες γλώσσες καλλιεργήθηκαν
περισσότερο, όπως η αγγλική ή η γαλλική, η γερμανική και η ελληνική που είναι η
αρχαιότερη γλώσσα της Ευρώπης. Όταν όμως ένας λαός δεν αναπτύσσεται πολιτιστικά
δεν αναπτύσσεται και η γλώσσα του.
Πιστεύετε ότι τα νέα σχολικά βιβλία
μας φέρνουν σε επαφή με διάφορους πολιτισμούς και κόσμους; Δηλαδή πιστεύετε ότι
υπάρχουν αρκετά διαπολιτισμικά στοιχεία σε αυτά;
Ναι, πιστεύω ότι
υπάρχουν στα νέα βιβλία περισσότερα διαπολιτισμικά στοιχεία απ’ ότι υπήρχαν στα
παλιά βιβλία και αυτό είναι καλό, γιατί πηγαίνουμε για μια πανανθρώπινη
κοινωνία. Η κοινωνία όλων των ανθρώπων θα έρθει και με τη βοήθεια των βιβλίων.
Πιστεύω ότι τα νέα βιβλία βρίσκονται προς αυτή την κατεύθυνση αλλά πρέπει να
γίνουν κι άλλα βήματα. Αυτό που χρειάζεται είναι να συνεννοηθούν οι λαοί, ώστε
να πλησιάσουμε μεταξύ μας και να τονίσουμε τα σημεία που μας ενώνουν και όχι
αυτά που ίσως στο παρελθόν να μας χωρίζουν.
Υπήρξαν κάποιες δυσκολίες στην πορεία
της καριέρας σας; Νιώσατε τη ζήλια των συναδέλφων;
Δυσκολίες
υπήρξαν πολλές. Εμείς μεγαλώσαμε μέσα σε πολέμους. Υπήρχαν οικονομικές
δυσκολίες, δεν είχαμε να φάμε, τα σχολεία δεν λειτουργούσαν. Τώρα αυτά έχουν
ξεπεραστεί.
Καλύτερα να μην
απαντήσω σε αυτή την ερώτηση. Εκείνο που ένιωσα έντονα στην πορεία ήταν η αγάπη
των μαθητών μου, τη νιώθω ακόμα και αυτό μου δίνει χαρά.
Μια μέρα έκανα
μάθημα 8 ώρες χωρίς διακοπή και δεν κουράστηκα καθόλου, γιατί ένιωθα την αγάπη
των μαθητών μου. Να ξέρετε ότι όταν
δημιουργείτε, ένα μέρος των ανθρώπων δε θα το δεχθεί με αγάπη και καλοσύνη. Θα
σας ζηλέψει. Αν δεν κάνετε τίποτα τότε κανείς δεν θα σας ζηλέψει. Όταν όμως
δημιουργείτε πολλές φορές έρχεται ο φθόνος. Αυτό μην σας τρομάξει. Εσείς να
συνεχίσετε τη δημιουργία σας γιατί η ικανοποίηση ότι κάνετε το σωστό και ότι
είστε χρήσιμοι στον κόσμο και τη ζωή είναι ανώτερη από το φθόνο.
Πώς σας φαίνεται η προσπάθειά μας να
εκφράζουμε τις ανησυχίες και τα ενδιαφέροντά μας μέσα από τη σχολική εφημερίδα;
Πολύ ωραία
προσπάθεια. Έτσι επικοινωνείτε καλύτερα, οργανώνετε καλύτερα το λόγο σας
γίνεστε πιο υπεύθυνοι, πιο κοινωνικοί πιο επικοινωνιακοί. Είναι μια άριστη
προσπάθεια.
Αν έπρεπε να κάνετε μια ευχή για το
σημερινό σχολείο, που θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί, ποια ευχή θα ήταν αυτή;
Να γίνει σχολείο
αγάπης και δημιουργίας, που να ετοιμάζει εκείνους τους ανθρώπους που θα αγαπούν
το συνάνθρωπό τους, θα δημιουργούν μαζί του, θα μοιράζονται αυτή τη χαρά της
δημιουργίας, θα αγαπούν όλοι μαζί τα φυτά, τα ζώα και τον πλανήτη και θα
υπηρετούν όλοι μαζί και τους εαυτούς τους και το σύμπαν. Ελπίζω σε ένα τέτοιο
σχολείο, δημιουργικό, με ανθρώπους της αγάπης. Ευχαριστώ πολύ παιδιά μου που
ήσασταν σήμερα εδώ.
Πηγή:
''Ο κόσμος στα
μάτια των παιδιών ''
6ο ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ & ΟΛΟΗΜΕΡΟ
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ – ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ
5ο έτος κυκλοφορίας
- Αρ. Φύλλου: 14 - Μάρτιος 2007
