Αφιέρωμα στο Δημοτικό Τραγούδι

Φίλοι μου, σκέφτηκα ν’ αναφερθώ ακροθιγώς στο Δημοτικό μας Τραγούδι.

Είναι να θαυμάζει κανείς το τι συντηρείται και ζει στα τραγούδια του λαού μας.

Αναρωτιέμαι αν αξίζει στα δημοτικά τραγούδια να τα θυμόμαστε μόνο τέτοιες μέρες, αλλά υπάρχουν – ευτυχώς - άνθρωποι που αναγνωρίζουν την αξία και τιμούν αναλόγως το δημοτικό τραγούδι.

 Για την επόμενη ώρα, ως ελάχιστο χρέος, στρέφουμε την προσοχή μας στο δημοτικό τραγούδι, που έρχεται από το βάθος του ελληνικού χρόνου, ρίζα και στήριγμα στη χαρά και τη λύπη.

Θα ξεκινήσω φυσικά με την ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΑ, που για την περιοχή μας (Καρδίτσα, Θεσσαλία) είναι κάτι σαν Εθνικός ύμνος.

Το τραγούδι της Καραγκούνας είναι μια αναφορά κι ένας θαυμασμός στη γυναίκα καραγκούνα και την  αρχοντική γυναικεία φορεσιά.

Περιέχεται στον δίσκο βινυλίου με τίτλο ''Τραγούδια της Θεσσαλίας'' που κυκλοφόρησε αρχικά το 1974-75 και επανεκδόθηκε σε CD το 2002 από τον Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής.

Παίζουν οι μουσικοί:

Κώστας Φιλίππου - κλαρίνο

Μιλτιάδης Παρασκευάς - βιολί

Θανάσης Γιαννιώτης – λαούτο

"Βάτους κι αγκάθια"- Οργανικό Παραδοσιακό,

Eγγραφή του 1951.

Κλαρίνο ο Βάιος Μαλλιάρας.

Και συνεχίζουμε με την "ΜΑΡΟΥΣΙΑΝΑ"

Ένας έπαινος στην αξιοσύνη της ορεινής Θεσσαλής γυναίκας…

Τραγούδι του 1936 με τη Ρίτα Αμπατζή.

Στο κλαρίνο,ο Νίκος Καρακώστας.

Το μουσικό μας ταξίδι στη χώρα του Δημοτικού μας Τραγουδιού συνεχίζεται.

Επόμενος σταθμός μας: Η Στερεά Ελλάδα.

Από τα δημοτικά μας τραγούδια που γαλβάνισαν την ελληνική ψυχή.

"Ο Ήλιος"

Τσάμικο με τον μοναδικός και πανελλήνιο Νίκο Καρακώστα στο κλαρίνο,

χρονιά: 1931

Από τον ερευνητή  Μίμη Οικονόμου μαθαίνουμε:

Ξεχωριστή καλλιτεχνική αξία. Θεοφώτιστο ταλέντο. Σημαντική παρουσία στο δημοτικό μας τραγούδι. Το παίξιμό του μαγευτικό, αεράκι θαρρείς από τις πλαγιές του χωριού του, φιλτραρισμένο από τα φύλλα της οξιάς. Δροσερό δαντελένιο κυλαριστό νεράκι απ' τις πηγές του χωριού του, την Κρανιά Ασπροποτάμου. Το κλαρίνο βρήκε στον Νίκο Καρακώστα τον τέλειο εκφραστή του.

Το παίξιμο του Νίκου Καρακώστα, απαλλαγμένο από άχρηστα στολίδια δονεί την ψυχή μας, μας ταξιδεύει σε κόσμους μαγικούς, μας απογειώνει.

Πάνω στην πλάκα του τάφου του ζήτησε και έγραψαν τούτο. Εγώ φτωχός γεννήθηκα φτωχός και θα πεθάνω μα μερακλής να γράψουνε στον τάφο μου απάνω.

Δόμνα Σαμίου: Ένα μεγάλο κεφάλαιο της παραδοσιακής μας μουσικής.

Μας άφησε γρήγορα… μα άφησε πάρα πολλά…

"Ρούσα παπαδιά"

Το κομμάτι αυτό θεωρώ, αγγίζει την τελειότητα Το ταξίμι του ΑΝΕΣΤΟΠΟΥΛΟΥ  εδώ άψογο.

Ο Γιώργος Παπασιδέρης, μια εμβληματική μορφή του Δημοτικού μας τραγουδιού προκαλεί  ρίγη συγκίνησης.

Ο ποιητής Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, ευρισκόμενος στο Παρίσι, συναισθηματικώς φορτισμένος, έδωσε τον υπέροχο στίχο:

"ΠΟΥΛΑΚΙ ΞΕΝΟ"

1932

Γιῶργος Παπασιδέρης τραγούδι

κλαρίνο Κώστας Γιαοῦζος,

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ:

 ΝΑ ΜΗΝ ΕΧΕΙΣ ΤΙΠΟΤΕ ΝΑ ΠΕΙΣ

ΜΟΝΟ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΧΙΛΙΑ ΑΥΤΙΑ ΝΑ ΑΚΟΥΣ…

"ΝΑ 'ΣΑΝ ΤΑ ΝΕΙΑΤΑ ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ"

 Επειδή είναι το αγαπημένο του άντρα μου, επιτρέψτε μου να του το προσφέρω… Αναφέρω, πως στα περισσότερα σχόλια αλλά και την επιλογή των τραγουδιών είχα την σημαντική καθοδήγησή του.

"Πάρθεν η Ρωμανία"

Αναφέρεται στην Άλωση της Πόλης από τους Τούρκους.

Ο Ποντιακός ελληνισμός θρηνεί με τον δικό του τρόπο και λόγο…

Με τον όρο Ρωμανία εννοείται η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, το Ανατολικό Ρωμαϊκό κράτος.

Εδώ έχουν την προέλευσή τους και οι όροι: Ρωμιοσύνη και Ρωμιός , οι οποίοι μέχρι σήμερα αναφέρονται στην Ελλάδα και τον Έλληνα αντιστοίχως.

Στο Μωριά τώρα… κι ένα μικρό δείγμα της πλούσιας μουσικής του παράδοσης…

"ΠΟΥ ΠΑΣ ΕΛΕΝΗ ΜΟΝΑΧΗ"

Στο κλαρίνο ο Μιχάλης  Καλλέργης

Ερωτικός στίχος και εξαιρετική απόδοση από τον Στυλιανό Μπέλλο

"ΤΩΡΑ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ"

Αρμενίζουμε στο γαλάζιο μας… Το πλεούμενο μας βγάνει τσι Κρήτης τ’ ακρογιάλια… κι όχι στα συνήθη ακούσματά της…

"Χανιώτικος Σταφιδιανός"

Ταμπαχανιώτικο σε απόδοση: Στέλιου Φουσταλιέρη.

Εγώ παθαίνω καί ξεγνοιώ

και συ που ζεις γλιτώνεις.

Κι' αν έχω δίκιο απάνω σου

στον Άδη το πλερώνεις.

Ο χανιώτικος σταφιδιανός σκοπός ανήκει στη λεγόμενη αστική ή χωραΐτικη κρητική μουσική. Είναι η μουσική που αναπτύχθηκε στα μεγάλα ημιαστικά κέντρα της Κρήτης[χώρες] όπως το Ρέθυμνο, την Επισκοπή, τα Χανιά κλπ. από "λαϊκούς" κυρίως ανθρώπους. Κάτι ανάλογο δηλαδή με τα ρεμπέτικα του Πειραιά και της Αθήνας. Δεν θέλω να παραλείψω και την άποψη πως το συγκεκριμένο είναι Ταμπαχανιώτικο του Φουσταλιέρη.

Είναι τραγουδιστική μουσική της παρέας σε αντίθεση με τη γνωστή χορευτική μουσική της ενδοχώρας [σερτά,σούστα,πεντοζάλης σιγανός και πηδηχτός,μαλεβιζιώτης,κοντυλιές κλπ.]. Σημαντικότεροι σκοποί είναι ο βαρύς ρεθεμιώτικος, ο βαρύς [ε]πισκοπιανός, ο χαλεπιανός και ο χανιώτικος σταφιδιανός, ενώ σημαντικότεροι εκφραστές είναι ο Φουσταλιέρης,ο Σκορδαλός,ο Μπαξεβάνης,ο Μουντάκης κα. Οι μελωδίες είναι σαφώς επηρεασμένες από το κύμα προσφύγων που έφτασε κυρίως στο Ρέθυμνο από τη Μικρά Ασία και την Πόλη.

Τώρα, συγκεκριμένα ο χανιώτικος σταφιδιανός αποδίδεται στον πλούσιο Χανιώτη Τουρκοκρητικό έμπορο σταφίδας Μεχμέτ Μπέης Σταφιδάκης, ο οποίος ήταν δεξιοτέχνης στο μπουλγαρί. Λέγεται μάλιστα πως πέθανε σε σχετικά νεαρή ηλικία από φυματίωση, σε βαθειά θλίψη από ερωτική απογοήτευση, τραγουδώντας τον σταφιδιανό.

Ήπειρος

Υπήρξε η Βρυσομάνα της Δημοτικής μας μουσικής.

Δύση και Ανατολή συναντιούνται εδώ και η ψυχή του Ηπειρώτη μας έδωσε μοναδικά μουσικά δείγματα γραφής…

"Σόλο πωγωνήσιο"

…με το κλαρίνο του Πετρολούκα Χαλκιά.

Ηχογράφηση μάλλον δεκαετία του 1980 που κυκλοφόρησε σε κασσέτα από την δισκογραφική εταιρεία ''ΗΠΕΙΡΟΣ'' του Χριστόδουλου Ζούμπα.

Πετρολούκας Χαλκιάς - κλαρίνο

Αχιλλέας Χαλκιάς - βιολί

Χριστόδουλος Ζούμπας - λαούτο

Νίκος Κοντός – ντέφι

ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΚΟΣΜΗΜΑ,

Τα πολυφωνικά της όμως είναι τα διαμάντια, κατά κύριο λόγο της Β. Ηπείρου.

"Αλησμονώ και χαίρομαι"

Κοντά στην Ήπειρο και η όμορφη Κέρκυρα…

"Μια πέρδικα στη Ρούγα."

Το ακούμε από την χορωδία ΟΤΕ  Κέρκυρας

Πεταγόμαστε στη Θράκη μας

Χρόνης Αηδονίδης

"Φεγγάρι μου ψηλό λαμπρό"

Ηχογράφηση του 1970.

«Κάτσε καλά γιατί θα σε κάνουμε τραγούδι».

Αυτό έλεγε στον τραγουδιστή και ερευνητή Χρόνη Αηδονίδη η γιαγιά του και αποδείκνυε ότι κάθε δημοτικό έκρυβε και μια ιστορία.

Μόλις λίγα βήματα και να! Μπήκαμε στη Μακεδονία μας!!!

Από τις δυνάμεις του Αιγαίου ακούμε το:

"Μήλο μου κόκκινο"

Οι Δυνάμεις του Αιγαίου εμφανίστηκαν στην ελληνική μουσική σκηνή το 1980 και αυτό που πρότειναν έμελλε να επηρεάσει πολλαπλά το χώρο του ελληνικού τραγουδιού.

Το μουσικό αυτό σχήμα αποτελούνταν απο τους: ΝΙΚΟ ΓΡΑΨΑ, ΧΡΙΣΤΟ ΤΣΙΑΜΟΥΛΗ, ΜΙΧΑΛΗ ΚΛΑΠΑΚΗ, ΓΙΑΝΝΗ ΖΕΥΓΟΛΗ και ΠΕΤΡΟ ΤΑΜΠΟΥΡΗ.

Ξεκίνησαν διασκευάζοντας παλιά λαϊκά τραγούδια γραμμένα από ανώνυμους Έλληνες των νησιών, της Μακεδονίας και της Μικρασίας, και σταδιακά προχώρησαν σε προσωπικές συνθέσεις, τις οποίες παρουσίασαν σε όλη την Ευρώπη. Το καινοτόμο στοιχείο, σε σχέση με το νεότερο ελληνικό τραγούδι, ήταν η επιλογή και χρήση συγκεκριμένων μουσικών οργάνων. Για πρώτη φορά στην εγχώρια δισκογραφία, αλλά και ζωντανά στις συναυλίες του συγκροτήματος, ακούγονται ο ταμπουράς, το νέι, το κανονάκι, όργανα που χαρακτηρίζουν τον ήχο της ομάδας μαζί με το βιολί, το λαούτο, το ούτι και τα κρουστά. Αυτά τα μουσικά όργανα χρησιμοποιούνται για πρώτη φορά και σε μη παραδοσιακά τραγούδια, παιγμένα μάλιστα από ανθρώπους που μεγάλωσαν στην Αθήνα.

Η μουσική πρόταση του σχήματος προκάλεσε το ενδιαφέρον και ανθρώπων του χώρου και δεν ήταν τυχαία η απόφαση του Διονύση Σαββόπουλου να αναλάβει την παραγωγή της πρώτης τους δισκογραφικής παρουσίας, ενώ ο Μάνος Χατζιδάκις ανέλαβε τον τρίτο και τελευταίο τους δίσκο, που κυκλοφόρησε το 1990.

Οι μουσικές σπουδές των μελών του συγκροτήματος πάνω στην ευρωπαϊκή και τη βυζαντινή μουσική, σε συνδυασμό με τη μεγάλη τους αγάπη για τα λαϊκά παραδοσιακά όργανα αλλά και την απήχηση που είχε η μουσική τους πρόταση, οδηγούν σε μια ακόμα καινοτομία: την οργάνωση των μουσικών σπουδών στο χώρο της ελληνικής λαϊκής μουσικής παράδοσης, εκεί δηλαδή όπου υπήρχε τεράστιο κενό σε επίπεδο ιδιωτικών και δημόσιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.

Το 1992 οι Δυνάμεις του Αιγαίου παύουν να υπάρχουν ως σχήμα. Τα μέλη του συγκροτήματος ακολουθούν τον προσωπικό τους δρόμο, διδάσκοντας μουσική και κυκλοφορώντας προσωπικούς δίσκους ως συνθέτες, μουσικοί ερμηνευτές αλλά και παραγωγοί τόσο των δικών τους έργων όσο και άλλων νεότερων σχημάτων (όπως οι Νεάρχου Παράπλους), καθώς και τραγουδιών ανώνυμων δημιουργών.

Με την εκπνοή του 20ου αιώνα οι Δυνάμεις Του Αιγαίου επανασυγκροτούνται και παρουσιάζουν σε μια δική τους ανεξάρτητη δισκογραφική παραγωγή, μια συλλογή προσωπικών τους τραγουδιών ("Ολες οι μέρες που έλειπα", Filokalia Romana ), ενώ σχεδιάζουν μία σειρά ξεχωριστών μουσικών παραγωγών με ερμηνευτές τους ίδιους αλλά και άλλους μουσικούς που κινούνται σε μουσικούς χώρους ανάλογους με αυτών των"Δυναμεων", και που έχουν σαν βάση τα μουσικά ιδιώματα της νότιο Βαλκανικής και της ανατολικής Μεσογείου.

Ταγμένη στις εσχατιές του Ελληνισμού, Κύπρος ακριτική, που ο πόνος της εκφράζεται στους στίχους του τραγουδιού που θ’ ακούσουμε:

"ΤΕΣΣΕΡΑ ΤΖΙΑΙ ΤΕΣΣΕΡΑ"

Με τον Χρήστο Σίκκη

"Μπρατσέρα"

Δωδεκανησιακό τραγούδι από την Λέρο, σε διασκευή Σταμάτη Χατζιδάκη

Εγγραφή του 1948

Η γιαγιά ΑΝΝΑ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ με δεύτερη φωνή τη θεία Αιμιλία και μουσική συνοδεία τον παππού ΣΤΑΜΑΤΗ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ.

.Η"Μπρατσέρα"είναι είδος καϊκιού και πήρε την ονομασία της από την λέξη ''bracco'' που σημαίνει"βραχίων".)

Ως την άλλη Κυριακή… καληνύχτα σας ...